Als je voor het eerst te maken krijgt met een erfenis of je bent aangewezen als de persoon die de erfenis namens familie moet afwikkelen, komt er flink wat op je af.
In deze blog lees je meer over de stappen die gezet moeten als er iemand is overleden; het ‘afwikkelen van de nalatenschap’ wordt dit genoemd.
De erfenis aanvaarden of niet?
Eigenlijk is dit niet de eerste stap in de afwikkeling maar een hele belangrijke reminder voor mensen die betrokken zijn bij een overlijden. Vóórdat er iets gedaan wordt in het huis en met de spullen en de administratie van een overledene, moet bepaald worden of diens erfgenamen de erfenis willen aanvaarden.
Door al spullen mee te nemen uit het huis of dingen te betalen van de rekening van de overledene, vindt de wet dat iemand zich gedraagt als erfgenaam. Door dit te doen wordt de erfenis ongemerkt aanvaard. Als er schulden zijn kan dit grote gevolgen hebben.
Wel mag er in administratie en spullen gekeken worden om te achterhalen of er schulden zijn. Om deze reden mag bijvoorbeeld een huis taxatie van een huis gebeuren zodat duidelijk wordt of schulden betaald kunnen worden door het huis te verkopen. Ook mogen handelingen verricht worden voor zaken die nodig zijn voor goed beheer van het huis.
Vervolgens kan er gekozen worden om de erfenis:
- Te verwerpen; je doet overal afstand van. Van het regelwerk en van schulden maar ook van spullen en geld.
- Beneficiair te aanvaarden; als niet zeker is of er na het betalen van schulden en facturen een positief bedrag overblijft. Je bent dan niet zelf aansprakelijk voor schulden maar moet wel het regelwerk doen volgens de richtlijn van de rechtbank.
- ‘Zuiver’ te aanvaarden; je gaat akkoord met het regelwerk (of laat een van de andere erfgenamen dit doen of schakelt hier iemand voor in), bent aansprakelijk voor het voldoen van schulden en wat er onder de streep overblijft moet verdeeld worden onder de erfgenamen. Let op; als eenmaal aanvaard is, kan dit niet later nog omgezet worden naar beneficiair aanvaarden als er toch schulden blijken te zijn!
Wie zijn de erfgenamen?
Als ervoor gekozen wordt de erfenis te aanvaarden, moet de nalatenschap onder alle erfgenamen verdeeld worden.
- Ga na of de overledene een testament en/of een codicil gemaakt heeft. Dit kan onder andere via een notaris. Als je in het bezit bent van de overlijdensakte kan je zelf ook informeren bij het Centraal Testamenten Register door het doen van een digitale aanvraag (de inhoud van het testament moet je vervolgens achterhalen via een notaris).
- Als er een testament is, staat daarin wie de erfgenamen zijn en wie welk deel erft. Erfgenamen kunnen dit opvragen bij de notaris die het testament heeft opgemaakt. Sta je niet in het testament als erfgenaam of legetaris, dan krijg je geen inzage in het testament.
- Als er geen testament is, moet de ‘wettelijke verdeling’ aangehouden worden. Deze staat vast en daar kan niet vanaf geweken worden. In deze blog lees je wie de erfgenamen volgens de wettelijke verdeling.
In sommige gevallen is het nodig om een ‘Verklaring van Erfrecht’ te laten opstellen door een notaris waarin staat wie de erfgenamen zijn. Dit kan nodig zijn om als erfgenaam zaken voor de overledene te mogen regelen, bijvoorbeeld bij de bank.
Wie wikkelt de nalatenschap af?
Kijk altijd eerst óf er een testament is en of hierin een ‘executeur’ is aangewezen. Als dit zo is dan moet is executeur de eerst aangewezen persoon om de nalatenschap af te wikkelen. Dit kan een familielid of bekende zijn van de overledene maar kan ook een professional zijn.
Als er geen testament is of geen benoemde executeur, kan zijn de erfgenamen samen verantwoordelijk voor de afwikkeling. Vaak wijzen de erfgenamen 1 persoon aan en machtigen deze om de erfenis af te wikkelen namens hun allemaal. De erfgenamen kunnen samen ook een volmacht afgeven om een professional de afwikkeling te laten doen.
De waarde van de nalatenschap bepalen
De waarde van de nalatenschap moet zo precies mogelijk bepaald worden. Hiervoor wordt een ‘boedelbeschrijving’ gemaakt; een balans met daarop alle bezittingen en schulden.
- Denk bij bezit aan: (vakantie)huizen, betaal- en spaarrekeningen, beleggingen, auto’s, sieraden, kunst en alle andere waardevolle spullen. Bezittingen kunnen als dat nodig is getaxeerd worden om de waarde goed te bepalen.
- Denk bij schulden aan: openstaande facturen, krediet bij (web)winkels of creditcards, nog te betalen erfbelasting, schenkingen op papier, nog te betalen inkomstenbelasting, giften/spullen die in een codicil benoemd zijn, nog uit te keren legaten en een nog uit te keren erfdeel van een eerder overleden ouder. Bij twijfel kan ook bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) geïnformeerd worden naar mogelijke schulden.
Hieruit volgt, onderaan de streep, of de nalatenschap positief of negatief is. Hieruit kan gekozen worden voor de wijze van accepteren van de erfenis.
Informeer instanties
De gemeente informeert automatisch al diverse instanties: de Belastingdienst, pensioenfondsen, de Sociale Verzekeringsbank, het CIZ en zorgverzekeraars.
Banken, verzekeringen, de werkgever en organisaties waar abonnementen en lidmaatschappen lopen, moeten geïnformeerd worden over het overlijden.
Om schulden niet op te laten lopen kunnen contracten en abonnementen opgezegd worden. Als er geen duidelijke administratie is, kan achterhaald worden wat iemand heeft lopen door naar pasjes in een portemonnee of de bankafschriften te kijken. Kijk bankafschriften door van een heel jaar om een goed beeld te krijgen. Contracten en abonnementen kunnen opgezegd worden of op naam van een achterblijvende partner gezet worden.
De eerste 3 maanden na het overlijden hoeven schuldeisers nog niet betaald te worden. Deze periode is bedoeld voor de begrafenis en het op een rijtje zetten van alle informatie. Wel moeten schuldeisers ingelicht worden over het overlijden.
Openstaande schulden moeten betaald worden en eventuele legaten (spullen of geld dat de overledene aan iemand toekent, beschreven in het testament) of wensen uit een eventueel codicil moeten uitgevoerd worden.
Als er een executeur is aangewezen, kan deze de schulden betalen van het geld van de overledene. Als er niet voldoende geld is dan kunnen bezittingen verkocht worden om de schulden alsnog te kunnen afbetalen. Het kan zelfs nodig zijn om een ouderlijk huis te verkopen. Als er geen executeur is, dan zijn alle erfgenamen samen verantwoordelijk voor het betalen van de schulden.
Aangifte inkomstenbelasting en erfbelasting
Over het jaar waarin de persoon is overleden, dient een laatste aangifte van de inkomstenbelasting gedaan te worden. Dit kan tegelijk met de aangifte van een achterblijvende partner maar ook los van elkaar d.m.v. het F-biljet.
De erfgenamen moeten erfbelasting betalen over dat bedrag dat zij zullen erven. Er geldt een vrijstelling waarover geen erfbelasting betaald hoeft te worden. Hoe hoog die vrijstelling is, hangt af van welke relatie de erfgenaam met de overledene had. De achterblijvende echtgenoot of echtgenote van de overledene heeft in veel voorkomende gevallen een voldoende hoge vrijstelling om volledig of grotendeels vrijgesteld te zijn van het betalen van erfbelasting. Hoe verder de erfgenaam van de overledene afstaat, hoe meer erfbelasting er betaald moet worden.
Na het indienen van de Aangifte Erfbelasting bij de Belastingdienst, volgt een aanslag en kan de belasting betaald worden. Dit kan zelf gedaan worden, door een boekhouder of door een professionele executeur. De aangifte moet binnen 8 maanden na het overlijden ingediend worden of er moet uitstel aangevraagd worden.
Verdelen van geld en spullen
Als de schulden zijn voldaan, waardevolle spullen (bijv. een huis en auto) zijn verkocht, de aanslag inkomstenbelasting definitief is en de erfbelasting betaald is, blijft pas de nalatenschap over die onder de erfgenamen verdeeld kan worden.
Het overgebleven geld kan nu volgens de verdeling die in het testament of de wet is vastgesteld worden verdeeld. Het is verplicht om deze verdeling aan te houden.
Als er niet mogelijk is om het geld gelijk over de erfgenamen te verdelen, dan kan dit worden gecompenseerd worden door erfgenaam(en) meer waardevolle spullen te geven.
